Antibiyotikler: Bilinmesi Gereken Doğrular ve Yanlışlar

Antibiyotik deyince ilk akla gelen, neredeyse her hastalığa bir çözüm gibi görünmesi. Ne yazık ki, durum bu kadar basit değil. Antibiyotikler sadece bakterilere karşı etkili oluyor; yani grip, nezle veya koronavirüs gibi virüs kaynaklı hastalıklarda işinize yaramazlar. Yine de çevrende, “Ateşim var, hemen antibiyotiğe başladım!” diyen biriyle karşılaşmak çok olası, değil mi?

Kulaktan dolma bilgilerle antibiyotik kullanımı, hem vücuduna hem de topluma zarar veriyor. Antibiyotikleri gereksiz ve yanlış kullanırsan, dirençli bakteriler ortaya çıkıyor ve çözümü iyice zorlaştırıyor. Dünya Sağlık Örgütü, antibiyotik direnci nedeniyle her yıl milyonlarca insanın gereksiz yere hastalandığını açıkladı. Yani, bu konu kimsenin hafife alacağı bir detay değil.

Antibiyotik reçete edildiğinde bile, doktorun önerdiği şekilde ve süre boyunca kullanmak önemli. “Biraz iyi hissedince ilacı bırakabilirim” fikri, bakterilerin tekrar güçlenmesine zemin hazırlıyor. Ayrıca, antibiyotiklerin her türlü ağrıyı, ateşi ya da boğaz şişliğini tedavi edeceği fikri en yaygın yanlışlardan biri. Ağrı kesiciler ile antibiyotikleri birbirinden ayırmak gerekiyor; biri mikropları hedefler, diğeri sadece semptomları hafifletir.

Evde artan antibiyotik ya da komşudan alınan ilaç ile tedaviye başlamak, rastgele oynanmış bir loto gibi. Her hastalık ve her vücut farklıdır. Kendi başına ilaç başlamak hem vücuda zarar verir hem de hastalığın yanlış tedavi edilmesine yol açar.

Birçok insan antibiyotiklerin yan etkilerini küçümsüyor. Halbuki alerjik reaksiyonlar, mide-bağırsak sorunları ve karaciğer hasarı gibi ciddi riskler var. Özellikle çocuklarda ve yaşlılarda antibiyotik seçimi tamamen doktor tavsiyesiyle olmalı. Ayrıca, antibiyotiklerle birlikte bazen bağırsak florasını da bozabileceği için, probiyotik veya yoğurt tüketmek de iyi bir seçenek.

Bazı ülkeler antibiyotik sadece reçeteyle satılıyor. Türkiye’de de son yıllarda reçetesiz antibiyotik verilmemesi bu yüzden. Gereksiz yere antibiyotik kullanan toplumlarda direnci artıran bakteriler daha kolay yayılıyor. Yani, antibiyotik almak bir noktada kendi sağlığımız kadar toplum sağlığı için de bir sorumluluk.

Son olarak aşılardan da bahsetmek lazım. Birçok enfeksiyona karşı aşılar zaten koruma sağlıyor. Aşı ile korunabileceğin bir hastalığın tedavisini antibiyotikle aramak gereksiz bir risk ve yanlış bir yaklaşım.

Antibiyotiklerin gücüne güvenmek güzel, ama onları akıllıca kullanmak şart. Sonsuz bir kaynak olmadıklarını, yanlış kullanıldıklarında etkilerini yitirdiklerini unutmamak gerek. Gerçekten işe yaraması için, antibiyotikleri bilinçli ve doğru zamanda kullanmak en sağlam yol.