Türk Dizileriyle Orta Doğu ve Balkanlar'da Kültürel Devrim

Haz, 24 2025

Dizilerin gücünü hâlen hafife alanlar varsa, onlara birkaç dakika için Türk televizyonunun son 20 yılını izlemelerini tavsiye ediyorum. Çünkü bir ülkenin mutfağından sonra dünyayı fethetmesinin en güçlü yolu kesinlikle ekranlardan geçiyor. Yıllar boyu Yeşilçam nostaljisiyle yetinen Türkiye, 2000’lerin başından sonra adeta ikinci bir televizyon devrimine imza attı. Muhteşem Yüzyıl’dan Diriliş Ertuğrul’a, Fatmagül’den Gümüş’e kadar uzanan bu seçki sadece evimizin salonlarını değil, Arnavutluk’tan Suudi Arabistan’a kadar milyonlarca haneyi Türkçe duygularla, kahkahalarla ve dramlarla doldurdu. Hayır, bu sadece boş bir hayranlık değil. Milyon dolarlık ihracattan, yeni sosyal normlara kadar uzanan gerçek bir kültürel fırtınadan bahsediyoruz. Bir Türk dizisinin yeni sezonunun ne zaman başlayacağı hâlâ Dubai’de manşet oluyor, Arnavutluk’un başkentinde insanlar toplu şekilde final bölümü izliyor. Anlayacağınız, Türk televizyonu artık sadece Türkiye’nin değil, bölgenin de ortak hafızası oldu.

Balkanlar ve Orta Doğu'da Türk Dizilerinin Yükselişi

Bundan sadece yirmi yıl önce Sırbistan’da veya Kuveyt’te birinin “Selamün aleyküm, abi” demesi hayal gibi gelirdi. Bugün ise Türkçe arka plan melodisiyle açılan dizi maratonlarında bu cümlelerin duygusu bile hafızalara kazındı. Aslında işin sırrı basit: Hikâyeler evrensel, duygular tanıdık ve karakterler, izleyenin kendi hayatından parçalar taşıyor. Mesela Gümüş dizisinin Ortadoğu’da patlaması hiç tesadüf değildi. Suudi Arabistan’da Gümüş finali için yollar boşalmış ve sosyal medyada dünya sıralamasında ilk 5’e girmişti. Çünkü seyirciler o dizide aşkı, toplumu ve aileyi hem kendi anlayışlarıyla görebildi hem de yeni şeyler öğrendi.

Bu ilginin finansal tarafı da şaşırtıcı: Türkiye, ABD’den sonra en çok dizi ihraç eden ülke. 2024’te dizilerin ihracatından elde edilen gelir tamı tamına 750 milyon doları buldu. Yani sadece kültürümüzü değil, ekonomimizi de ihraç ediyoruz. Türk dizilerinin satın alınma ve izlenme oranları Arnavutluk, Bosna Hersek gibi Balkan ülkelerinde yüzde 70’leri buluyor. Arap dünyasında ise Kanal D ve Star TV logoları, eğlence sektörünün simgesi olmuş durumda. Balkan gençleri arasında İstanbul sokaklarında fotoğraf çektirmek ya da dizilerdeki karakterlerin giydiği markalardan kıyafet almak bir nevi prestij haline geldi.

Hâliyle bu dalganın öncüsü olan prodüksiyon şirketleri ve oyuncular da Orta Doğu ve Balkanlar’da adeta rockstar gibi karşılanıyor. Halit Ergenç’in, Engin Akyürek’in veya Tuba Büyüküstün’ün yurt dışı etkinliklerinde gördüğü kalabalıklar işte tam bunu anlatıyor. Hatta bazı ülkelerde Türk dizilerindeki isimler yeni doğan bebeklere isim olarak veriliyor.

Kültürel Etkileşim ve Kimlik Şekillendirme

Şimdi işin biraz arka planına bakalım. Evet, dizilerle birlikte Türk mutfağı, giyim tarzı hatta günlük konuşmalar rahatça bölgeye yayıldı. Ancak bundan öte, Türk dizileri izlenirken kişiler hikâyelerde kendi kimliklerini keşfetmeye ve dış dünyaya başka bir bakışla yaklaşmaya başladı. Mesela; Özge Özpirinçci’nin bir karakterini rol model alan genç kızlar, Fatmagül’ün hikâyesinde kendi mücadelelerini buldu. Sadece eğlenmek değil, sosyal farkındalık, kadın hakları, aile içi ilişkiler gibi ciddi temalar da bu sayede ülke sınırlarını aştı ve tartışılır hale geldi.

Dizilerin bir başka ilginç etkisi de dil üzerinde oldu. Balkanlar’da gençler arasında “aşkım”, “canım”, “tamam” gibi kelimeler günlük konuşmanın bir parçası. Arapça konuşanlar ise en çok “yavaş ol”, “ne yapıyorsun?” deyimlerini dizilerden ezberledi. Dizi karakterlerinin stili ise başlı başına bir moda akımı. Bilhassa erkek oyuncuların sakal ve saç stilleri, kadınların ise giyimleri taklit ediliyor. Hatta bazı ülkelerde özel olarak Türk dizilerinde görülen kıyafetler pazarlarda satılıyor. Mutfak konusunda da enteresan bir dalga var. Baklava ve lahmacun gibi lezzetler, dizilerde sıkça görüldükçe bölgedeki restoranlarda ‘Menüde Türk gecesi’ konsepti patladı.

Sosyologların 2022’de yaptığı bir araştırmada, Balkanlar ve Orta Doğu’daki izleyicilerin, Türk dizilerindeki aile ilişkileri ve geleneksel değerlere olan yaklaşım nedeniyle kendi kültürleriyle daha çok gurur duymaya başladığı saptandı. Aslında diziler bir tür köprü oldu: Hem geçmişle bugünü, hem de Doğu’yla Batı’yı aynı sofraya oturttu.

Yıl	Dizi İhracat Geliri (Milyon $)	Bölgesel İzleyici Sayısı (Milyon)
2010	75	180
2015	250	350
2020	500	650
2024	750	900

Sadece rakamlar bile işin boyutunu açıklıyor. Dizi ihracatı son 10 yılda tam 10 kat arttı. İzleyici sayısı ise kabaca Türkiye’nin 10 katı kadar. Bunca yıl “Batılaşma” kavramı Türkiye’de üzerinde çok tartışıldı ama dizi furyasıyla birlikte Türk toplumu farklı bir şekilde “evrenselleşti.”

Başarının Sırları ve Gelecek Trendleri

Bir başarı hikâyesinin yenisi yazılacaksa, Türk dizilerinin formülünün izlenmesi şart. Sürükleyici hikâyeler, uzun sezonlar, karakter gelişimi ve evrensel temalar… Evet, ama iş burada bitmiyor. Dizilerin pek çok ülkede başarıya ulaşmasının en önemli sebebi, kültürel kodların batı dizilerindekinden daha sıcak ve tanıdık hissettirmesi. Aile sofraları, birlik ruhu, mahalle dayanışması gibi temalar, hem Balkanlar’da hem Arap dünyasında izleyicinin ruhuna işlerken, aşk, ihanet ve dram gibi motifler ise herkesi ekrana kilitliyor.

Peki ya teknik taraf? Türk dizilerinin uzunluğu, bazen bir Amerika dizisinin iki katı oluyor. İlk başta bu durum negatif olarak düşünülse de, aslında izleyiciye karakterlerle duygusal bağ kurma şansı veriyor. Ayrıca yüksek prodüksiyon kalitesi ve gerçekçi mekânlar da dizilerin cazibesini artırıyor. Özellikle İstanbul’un tarihi mekanları ekranda adeta büyüleyici bir kartpostal gibi sunuluyor.

Gelecekte ise birden fazla trend yolda. Son zamanlarda Netflix, Disney+ gibi platformlarda da Türk dizileri AR-GE bütçesiyle yarışır hale geldi. Bu dijitalleşme sayesinde Türk dizileri sadece bölgesel değil, Latin Amerika ve Asya’da da yeni kitleler kazanıyor. Tahminlere göre, 2028’de dizi ihracatının 1 milyar doları geçmesi bekleniyor. Yani bu işin durmaya pek niyeti yok. Ayrıca mini dizi ve gerilim türlerinde de yatırımlar artıyor. Bölgedeki izleyiciler çoktan yerli reality show’lar ve yarışma formatlarını da Türk yapımları sayesinde keşfetmeye başladı.

Bir ipucu arayan yapımcılar için: Stratejik planlama, etkili hikaye anlatımı ve kültürel zenginlik Türk dizilerinin temel taşı. Senaryoyu sadece Türk izleyicisine değil, Lübnan’dan Bosna’ya kadar herkese hitap edecek şekilde kurmak gerekiyor. Yabancı satış ajanslarıyla yakın temas ve doğru pazarlama ise dizilerin başarısında hızlandırıcı bir rol oynuyor.

• Balkan ülkelerinde Türk dizilerinin prime time’da yayınlanma oranı %80’e ulaştı.
• Orta Doğu’da en çok izlenen Türk dizisi "Muhteşem Yüzyıl" oldu.
• Arnavutluk’ta 2023’te doğan kız bebeklerin ilk üç popüler ismi arasında “Elif” var.

Sonuç olarak, ekranlardan taşan bu küresel akım artık sadece bir başarı hikâyesi değil, yaşamın her alanına dokunan bir gerçek. Türk televizyonunun bu şaşırtıcı fetih öyküsü, geleceğin kültürel haritasına çoktan damga vurdu bile.