NYFCC ve LAFCA'nın Oscar Yolunda Etkisi: Eleştirmenlerin Gücü

Eleştirmenlerin Oyları, Oscar’ın Öncüsü

Ekim ayının sonunda, New York’un Sardi’s Restoranı’nda bir toplantı yapılıyor. 31 eleştirmen, yılın en iyi filmine oylarını veriyor. Aynı hafta, Los Angeles’ta 50 başka eleştirmen, elektronik oylama sistemiyle kendi kazananlarını belirliyor. Bu iki toplantı, Hollywood’un en büyük ödüllerinden biri olan Oscar’ın yolunu belirliyor. NYFCC (New York Film Critics Circle) ve LAFCA (Los Angeles Film Critics Association), akademi üyelerinden farklı. Onların oyları, pazarlama kampanyalarından, stüdyo baskılarından, sosyal medya trendlerinden bağımsız. Sadece filmin sanatsal değeri önemli. Bu yüzden, bu iki grup, Oscar öncesi en güvenilir işaretçilerden biri haline geldi.

NYFCC: 1935’ten Beri Bir İnceleme Ölçüsü

NYFCC, 1935’te Wanda Hale tarafından kuruldu. O zamanlar Oscar’lar, ticari başarıya göre veriliyordu. Hale ve arkadaşları, daha ciddi, daha derin bir değerlendirme yapmak istedi. İlk yıl, Citizen Kane’i How Green Was My Valley üzerine seçtiler. O yıl Oscar’ı How Green Was My Valley aldı. Ama bugün, kimse Citizen Kane’in daha iyi bir film olmadığını söylemez. Bu, NYFCC’in ne kadar öncü olduğunu gösteriyor. 1940’larda, İtalyan sinemasını tanıttılar. Roma Açık Şehir ve Diabolique gibi filmleri, Oscar’ın yabancı dil filmi kategorisini kurmadan önce ödüllendirdiler. 1959’da 400 Çarpma’yı ödüllendirdiklerinde, Hollywood’un dışındaki sinemayı kabul etmek için ilk adım atıldı.

NYFCC’in 88 yıllık tarihi boyunca, seçtiği en iyi filmlerin %43’ü, aynı yıl Oscar’ı kazandı. Bu oran, diğer tüm eleştirmen gruplarından daha yüksek. 1990’larda Goodfellas’ı Dances with Wolves üzerine seçtiklerinde, çoğu kişi onları hatalı buldu. Ama bugün, Goodfellas sinema tarihinin en büyük eserlerinden biri olarak kabul ediliyor. NYFCC, kendi kararlarını, ticari başarıya değil, sanatsal cesarete dayandırıyor.

LAFCA: Los Angeles’ın Duyarlı Kalbi

LAFCA, NYFCC’in 40 yıl sonra kuruldu. 1975’te Ruth Batchelor ve birkaç başka eleştirmen, Los Angeles’ta bir grup oluşturdu. Ama bu grup, NYFCC’in taklitçisi değil, kendi kimliğini oluşturdu. İlk ödüllerini 1976’da verdi. O yıl, Dog Day Afternoon ve One Flew Over the Cuckoo’s Nest birbirine eşit puan aldı ve ikisi de en iyi film oldu. Bu, LAFCA’nın kararlarında ikili veya çoklu kazananları kabul etmeye açık olduğunu gösterdi. 2023’te ise tarihte ilk kez, dört film birlikte en iyi film ödülünü aldı: Past Lives, The Zone of Interest, American Fiction ve May December. Bu, eleştirmenlerin artık tek bir filmi değil, birden fazla sesi dinlediğini gösteriyor.

LAFCA’nın diğer önemli özelliği, bir sosyal sorumluluk programı. Her yıl, iki adet 3.000 dolarlık burs veriyor. Birisi kadınlar, diğeri temsil edilmeyen gruplar için. Bu burslar, Los Angeles’taki topluluk üniversitelerine veriliyor. Bu, sadece film ödülleri vermekle kalmıyor, sinemanın geleceğini de destekliyor.

İki Grup, Aynı Hedef: Oscar’ı Şekillendirmek

NYFCC ve LAFCA, Oscar’ı doğrudan seçmiyor. Ama onun hikayesini yazıyor. 2018’de NYFCC, Roma’yı en iyi film olarak seçti. Netflix’in filmi televizyonda yayınlamak istediğini düşünen birçok kişi, bu filmi Oscar’a aday gösteremeyeceğini düşünüyordu. Ama NYFCC’in kararı, sinema dünyasında bir dalgayı başlattı. Roma, 10 Oscar adaylığı aldı ve en iyi yabancı dil filmi ödülünü kazandı. Bu, eleştirmenlerin, stüdyoların kurallarını değiştirebileceğini gösterdi.

2023’te, NYFCC The Brutalist’i seçti. Bu film, düşük bütçeli, yavaş tempolu, çok konuşmayan bir eser. Ticari olarak başarılı olmazdı. Ama NYFCC, onu ödüllendirdi. Aynı yıl, LAFCA da The Brutalist’i en iyi film olarak seçti. Bu, iki grubun da aynı yöne baktığını gösterdi. Sonuçta, bu film Oscar’da 7 adaylık aldı. 7 son 10 yılın Oscar en iyi film kazananının, hem NYFCC hem LAFCA’nın ödülünü aldığı görülüyor. Bu, sadece bir tesadüf değil. Bu, bir model.

Eleştirmenlerin Gücü, Gerçekten Ne Kadar Büyük?

Bazıları, eleştirmenlerin Oscar üzerindeki etkisini abartıyor diyor. 2022’de Variety dergisindeki bir rapora göre, Oscar oylarını verenlerin sadece %15’i eleştirmenlerin sonuçlarını takip ediyor. Ama bu rakam, etkiyi yanlış anlatıyor. Çünkü Oscar oyları, sadece 9.000 üyenin oyları değil. Bu üyelerin çoğu, filmi kendisi izlemiyor. Onlar, haberleri, tartışmaları, kritikleri takip ediyor. Bir film, NYFCC ve LAFCA’da ödüllendirildiğinde, onu izlemek isteyenler artıyor. Sinema salonları, bu filmleri daha fazla göstermeye başlıyor. Netflix ve Amazon gibi platformlar, bu filmleri daha fazla ön plana çıkarıyor. Bu, bir dalganın başlangıcı oluyor.

Stüdyolar bunu biliyor. 2023’te, Oscar kampanyalarının %12-18’i, eleştirmen gruplarına yönelikti. Bu, sadece bir ödül kazanmak için değil, bir hikaye yaratmak için. Bir filmi, NYFCC’de ödüllendirilmiş olarak tanıtmak, onun “sanatsal değerli” olduğunu gösteriyor. Bu, Oscar oylarını verenler için güven sinyali oluyor.

Eleştirmenlerdeki Eşitsizlik

Ama bu güç, tamamen adil değil. 2020’de IndieWire, LAFCA’nın üyelerinin sadece %22’sinin siyah, Latin, Asyalı veya yerli kökenli olduğunu ortaya çıkardı. Los Angeles, dünyanın en çok çeşitliliğe sahip şehirlerinden biri. Ama eleştirmenlerin çoğu, beyaz, erkek, New York veya Los Angeles’tan. 2022’de USC Annenberg Enstitüsü, Amerika’daki tüm eleştirmen gruplarının %18’inden azının siyah veya Latin kökenli olduğunu belirtti.

NYFCC, bu eleştirilere cevap verdi. 2018’de kadın üyelerinin oranı %28 idi. 2023’te bu oran %45’e çıktı. Yeni üyeler, daha fazla çeşitlilik sağlıyor. Ama bu değişiklik, yavaş. Eleştirmenlik, yıllar içinde inşa edilen bir meslek. Yeni bir eleştirmen, birkaç yıl önce yazı yazmaya başlamışsa, NYFCC veya LAFCA’ya katılmak için yeterli deneyime sahip olmayabilir. Bu, sistemdeki bir engel.

Nasıl Çalışıyorlar?

NYFCC, her Aralık’da Sardi’s Restoranı’nda toplanıyor. Üç tur oylama yapıyorlar. İlk turda, her eleştirmen bir film, bir yönetmen, bir oyuncu seçiyor. İkinci turda, ilk turda en çok oyu alanlar karşılaştırılıyor. Üçüncü turda, kazananlar belirleniyor. Ties (eşitlikler) olursa, tekrar oylama yapılıyor. LAFCA ise elektronik oylama yapıyor. 2015’ten beri, sıralı oylama sistemi kullanıyor. Yani, eleştirmenler, filmleri 1’den 5’e kadar sıralıyor. En çok puan alan kazanıyor. Bu, daha adil bir sistem. Ties azalıyor.

Üyelik kriterleri de sıkı. NYFCC, sadece New York’ta çıkan gazeteler, dergiler ve online platformlardan düzenli film incelemesi yapanları kabul ediyor. Online platformlar için, aylık 50.000 benzersiz ziyaretçi şartı var. LAFCA, Los Angeles’ta çalışan, radyo, televizyon veya gazetelerde düzenli yazan eleştirmenleri kabul ediyor. Her ikisi de üyelik ücreti almıyor. Bu, onların bağımsızlığını koruyor.

Gelecek: Daha Çok Ses, Daha Az Eşitsizlik

Eleştirmen gruplarının geleceği, çeşitlilikle ilgili. 2023’te NYFCC ve LAFCA, daha fazla kadın, daha fazla siyah, daha fazla Latin eleştirmen kabul etmeye başladı. Bu, sadece adalet meselesi değil, daha iyi kararlar anlamına geliyor. Bir filmi sadece beyaz erkek eleştirmenlerin değerlendirmesi, tüm izleyicilerin bakış açısını yansıtmıyor.

Fandango’nun 2023 raporuna göre, NYFCC ve LAFCA’nın ikisini de kazanan filmler, Oscar adaylığı alma olasılıkları %27 daha yüksek. Box office’de de %19 daha iyi performans gösteriyor. Bu, sadece eleştirmenlerin etkisi değil, izleyicilerin de onlara güveniyor olması. Film, bir sanat eseri. Ama bir sanat eseri, sadece bir insana değil, bir topluma hitap ediyor. NYFCC ve LAFCA, o toplumun sesini duyuruyor. Oscar’ı seçmiyorlar. Ama onun neden seçildiğini anlatıyorlar.