Aile Medya Anlaşması: Akıllı Cihazlar ve Akıllı TV İçin Kurallar Oluşturmak

Evdeki herkesin bir akıllı telefonu, tabletı veya TV’si var. Çocuklar Netflix’te dizi izliyor, büyükler YouTube’da videolar izliyor, herkes aynı anda farklı şeylere takılmış. Sonuç? Tartışmalar, sinirler, kırılan uyku saatleri ve birbirine bakmayan aileler. Bu durumda tek çözüm, kurallar koymak değil, aile medya anlaşması imzalamak.

Neden Aile Medya Anlaşması Gerekiyor?

2025 itibarıyla ABD’deki bir araştırmaya göre, 8-12 yaş arası çocukların %72’si günde 4 saatten fazla ekran zamanına sahip. Türkiye’de bu oran %68. Bu rakamlar sadece bir sayı değil: Okul performansı düşüyor, uyku kalitesi bozuluyor, aile sohbetleri kayboluyor. Kural koymak değil, birlikte kurallar oluşturmak daha etkili oluyor. Çocuklar, kuralları kendileri belirlemişse, onlara daha sadık kalır. Ebeveynler de, sadece “yasağı” değil, “nedenini” anlatmış olur.

Aile Medya Anlaşması Nasıl Oluşturulur?

Bir aile medya anlaşması, bir belge değil, bir konuşma. İlk adım: hepinizin aynı odada oturup, bir kahve veya çayla başlamak. Herkesin söz hakkı olsun. Çocuklar bile kendi görüşlerini açıklayabilir. İşte yapmanız gerekenler:

1. Ne tür cihazlar var? Telefon, tablet, TV, oyun konsolu, bilgisayar. Her birini listeleyin.
2. Ne zaman kullanılıyor? Okuldan sonra mı? Yemekten sonra mı? Yatmadan önce mi? Yatmadan 1 saat önce ekran kapatmak, uyku kalitesini %40 artırıyor (American Academy of Pediatrics verisi).
3. Ne izleniyor? Netflix, YouTube, Disney+, TikTok. Hangi içerikler uygun? Hangi kanallar yasak? 12 yaş altı için YouTube’daki reklamlar ve öneriler, bazı durumlarda yetişkin içeriklerle dolu olabiliyor.
4. Kim ne kadar kullanıyor? Herkesin günlük ekran süresi ne olacak? 1 saat mi? 2 saat mi? Hafta sonu daha fazla mı? Sınırları belirleyin.
5. Ne zaman cihazlar kapalı olacak? Yemek masası, aile sohbeti, uyku saati. Bu alanlar “ekran serbest” olmalı.

İyi Bir Anlaşma İçin 5 Kural

Basit, anlaşılır ve uygulanabilir kurallar en etkili olur. İşte bir ailenin uyguladığı 5 temel kural:

• Kural 1: Yemek masasında hiçbir cihaz yok. Sohbet zamanı, ekran yok.
• Kural 2: Yatmadan 60 dakika önce tüm cihazlar şarj istasyonuna gider. Uyku için ekran ışığı tehlikelidir.
• Kural 3: Haftada bir “ekran serbest gün” var. Cumartesi sabahı, parka çıkılır, kitap okunur, masa tenisi oynanır.
• Kural 4: İzlenen içerikler aileyle paylaşılır. Haftada bir “dizi gece” yapılır, hepiniz birlikte bir dizi izlersiniz, sonra konuşursunuz.
• Kural 5: Cihazlar odada değil, ortak alanda tutulur. Yatak odasında telefon veya tablet olmaz.

TV ve Akıllı Cihazlar İçin Özel Kurallar

TV’ler artık akıllı. Netflix, Amazon Prime, Disney+ gibi uygulamalarla, herkes kendi kanalına girebilir. Ama çocuklara açık olan içerikler ne? 12 yaş altı için Netflix’teki “Çocuklar” kategorisi, bazı durumlarda yeterli değil. Aile medya anlaşması ile şu kuralları koyabilirsiniz:

• Tüm cihazlarda “Çocuk Modu” veya “Aile Profili” aktif olacak.
• Herkesin kendi hesabını kullanacak. Çocukların, ebeveyn hesabına girmesi yasak.
• İzleme geçmişleri aileyle paylaşılır. Kim ne izledi? Bu, kendi kendini denetlemeye yardımcı olur.
• Yeni içerikler aileyle birlikte seçilir. “Bu hafta hangi diziye bakalım?” sorusuyla başlanır.
• TV’de reklamlar kapatılır. Reklam engelleyici eklentiler veya IPTV’deki reklamsız paketler tercih edilir.

Çocuklarla Nasıl Konuşulur?

“Senin ekran zamanın bitti!” demek yerine, “Bizim ailedeki kural bu, çünkü uyku ve okul için önemli.” demek daha etkili. Çocuklar, nedeni anladığında, kuralları daha iyi kabul eder. Aşağıdaki gibi konuşabilirsiniz:

• “Senin oyun oynamak için 1 saat, dizi izlemek için 1 saat, kitap okumak için 30 dakika var. Hangisini önce yapmak istersin?”
• “Ben de bu hafta telefonumu yemek masasında bıraktım. Sen de yapabilirsin.”
• “Bu kuralı seninle birlikte yaptık. Eğer bir şeyi değiştirmek istersen, konuşabilirsin.”

Çocuklar, sadece kurallara değil, örneğe de bakar. Eğer ebeveynler her yemekte telefonla uğraşıyorsa, çocuklar da öyle yapar. Kendi kurallarınızı da uygulayın.

Ne Yaparsanız Yapın, Bırakmayın

Kuralları koyduktan sonra, ilk hafta zor olabilir. Çocuklar ağlar, ısrar eder, “Ama diğerlerinin hepsi yapıyor!” der. Bu normal. Bu süreçte, sadece bir şeyi yapmanız gerekir: dayanmak.

İlk 3 hafta en zor dönemdir. Ama 6 hafta sonra, kurallar alışkanlık haline gelir. Uyku saatleri düzeliyor, derslerdeki notlar yükseliyor, aile sohbetleri geri dönüyor. Bir anne, “Bir zamanlar çocuklarım beni yalnız bırakıyor, şimdi hepimiz birlikte dizi izliyoruz ve sonra konuşuyoruz,” diyor.

Ne Zaman Güncellenir?

Aile medya anlaşması, bir defa imzalanıp unutulacak bir belge değil. Her 3 ayda bir, aile toplantısı yapın. “Bu kural hâlâ işe yarıyor mu?” “Yeni bir uygulama çıktı, ne yapalım?” “Yatma saati değişsin mi?” gibi sorularla başlayın. Çocuklar büyüdükçe, ihtiyaçları değişir. 10 yaşındaki bir çocuğun kuralları, 15 yaşındakinden farklı olmalı.

İlk Adım: Bugün Başlayın

Yarın değil, bugün. Yemekten sonra, herkesi bir araya toplayın. “Bir şeyi değiştirmek istiyorum. Siz de mi?” diye sorun. Bir kağıt alın, bir kalem alın. Kimse konuşmasa da, bir dakika sessiz kalın. Herkesin düşüncelerini dinleyin. Birlikte yazın. Birlikte imzalayın. Bu kağıt, evdeki en önemli belge olacak.

Aile medya anlaşması, teknolojiye karşı değil, teknolojiyle barışmak için bir yol. Kurallar, özgürlüğü kısıtlamaz. Aksine, ailelerin birbirine daha yakın olmasına izin verir. Ekranlar kapanınca, gerçek yaşam başlar.